کاربرد نشانگرهای ریزماهواره مبتنی بر ژنوم و ترانسکریپتوم در حفاظت و مدیریت ذخایر توارثی برخی از گیاهان زراعی و باغی ایران

امروزه با توجه به درک اهمیت اقتصادی، اکولوژیک، فرهنگی و اجتماعی تنوع زیستی، گام‌هایی در راستای شناسایی، تعیین کمیت، شناخت نحوه توزیع و روابط ژنتیکی برداشته شده است. علاوه بر این، تجزیه و تحلیل تنوع ژنتیکی از جنبه‌های مختلف از جمله بررسی پراکنش تنوع آللی، ساختار ژنتیکی و روابط خویشاوندی بین و درون جوامع، گونه‌ها و افراد مختلف، از جمله دغدغه‌های علوم زیستی به‌شمار می‌آید. در این ارتباط و با توجه به اهمیت شناسایی، حفظ و نگهداری ذخایر توارثی، اطمینان از موجودیت دائمی آن‌ها و به‌کارگیری این منابع به عنوان ابزاری مناسب جهت تسهیل فرآیند‌های اصلاحی و استراتژی‌های مدیریتی، کارایی برخی از روش‌های مختلف ژنتیکی و ژنومیک مانند نشانگرهای ریزماهواره مبتنی بر ژنوم و ترانسکریپتوم، در بررسی برخی از گیاهان زراعی و باغی مانند زعفران و نیز گونه‌هایی از جنس Prunus و Punica مورد ارزیابی قرار گرفت. از بین نشانگرهای به‌کار رفته در مطالعات فوق، نشانگرهای ریزماهواره مبتنی بر ژنوم، اطلاعات پیرامون فرآیندهای مرتبط با بخش‌بندی رویشگاه‌ها و جمعیت‌های کوچک، توزیع تنوع آللی، ارایه الگوهای مدیریت ژرم‌پلاسم و روابط ژنتیکی در زمینه ژنتیک حفاظتی را بهبود بخشیده است. علاوه بر این، روش ترانسکریپتئومیک و ژنومیک، امکان مطالعه تنوع فعالیت ژن‌ها، ناشی از عملکرد حاصل از بخش‌بندی رویشگاه، تنوع میزان مقاومت در برابر تنش‌های زیستی و غیرزیستی و تغییرات محیطی، و شناسایی نشانگرهای مناسب برای انجام برخی از مطالعات مانند گزینش به‌کمک نشانگر را میسر می‌کند. در این مقاله ما تشریح کردهایم که چگونه تلفیق تنوع ژنومیک و ترانسکریپتوم به همراه ابزار جدید بیوانفورماتیک در برخی گونه‌های مهم زراعی و باغی میتوانند شناسایی تأثیرات نسبی تهدیدهای ژنتیکی و محیطی را بهبود بخشیده و چشم اندازهای جدیدی را در مطالعات حفاظت از ذخایر توارثی بگشایند.